धार्मिक पुस्तकमा चंगा गौतमबुद्ध जन्मनुअघि नै निर्माण गरिएको उल्लेख छ
दसैंको आगमनसँगै चंगाहरू सफा आकासमा फटफटाउन थाल्छन् । सानामात्र होइन ठूला पनि चंगा उडाउने खेलमा निकै रमाएको देखिन्छ । चंगा उडाउने खेल त्यत्ति गाह्रो होइन तर केही कुरामा भने ध्यान दिनुपर्छ । स्थान, समय र तरिकालाई राम्ररी मनन गर्नुपर्छ ।
आवश्यक सामग्री
चंगा कागज र चोया (बाँसका हल्का र ठूला सिर्कना) ले बनाइन्छ । रेसम र पातला कागजले बनेका चंगा उडानका लागि उत्तम हुन्छन् । चंगा प्लास्टिकबाट पनि बनाइन्छ । सजावटका लागि चंगामा रंगविरंगी रङ पनि भरिन्छ । चंगा त्रिभुज, चतुर्भुज, वर्गाकार, चौडाकार, गोलाकार बट्टा (बक्स अकार) सबैमा उपलब्ध हुन्छन् । नेपालमा भने चतुर्भुज चल्तीमा छन् ।
चंगासँगै हामीलाई धागो र लट्टाई पनि चाहिन्छ । धागो चंगालाई थेग्न सक्ने र हलुका हुनुपर्छ, जो हावामा सजिलै तैरन सकोस् । लट्टाई हातले अड्याउन सक्ने हुन्नुपर्छ ।
के गर्ने ?
२ . बिस्तारै चंगाले हावालाई पछ्याउन थाल्छ । बिस्तारै लट्टाईबाट धागो छोड्दै जाने । चंगा माथिमाथि जान थाल्छ ।
३. चंगा दाँयाबायाँ ग¥यो भने अझै धागो छोड्ने । अस्थिर भइरहने चंगामा सानो पुच्छर जोड्न सकिन्छ । पुच्छरले चंगालाई स्थिर रहिरहन मद्दत गर्छ ।
इतिहास
चंगा पहिलो उड्ने आविस्कार हो । चंगाको आविस्कार तीन हजार वर्ष पहिले चीनमा भएको मानिन्छ । चिनियाहरू चंगा उडाउने र आविस्कार गर्नेमा अग्रपंक्तिमा आउँछन् । चीनका दार्शनिकहरू मोजी र लु बानले चंगाको आविस्कार गरेका हुन् । त्यसबेला चंगा बनाउन रेसमको कपडा प्रयोग गरिन्थ्यो । अनि रेसमकै धागोले उडाइन्थ्यो ।
धेरै पहिले रुखका ठूला पातबाट पनि चंगा बनाइन्थ्यो । धेरै समयसम्म ती चंगालाई माछा मार्न प्रयोग गरियो । आजभोलि चंगा रेसम, कागज र प्लास्टिकबाट बनाइन्छ । तर त्यतिबेला कागज कहाँ पाउनु ? कागजको आविस्कार हुनु हजार वर्ष पहिले नै चंगाको प्रयोग गरिन्थ्यो, पात र रेसमका । चंगा कुनै बेला निकै उपयोगमा पनि आएको थियो । चिनियाहरूले सन् १७५२ मा शत्रु पहिचनका निम्ति यसलाई संकेत सामग्रीको रूपमा प्रयोग गरेका थिए । पहिलेका सेनाले कुनै कुराको संकेत गर्न, गोलीगट्ठा पठाउन र लडाइँ भइरहेको बेलाका स्थिति कस्तो छ भन्ने जान्न चंगामा फलाम अड्याएर चंगामा मान्छेलाई राखेर पठाउँथे । त्यस्तै अमेरिकी वैज्ञानिक बेन्जामिन फ्राङकलिनले चंगामा फलाम अड्क्याएर चट्याङको विद्युतीय प्रकृति जाँच्न पनि सफल भएका थिए । अलेक्जेन्डर ग्राम बेल, गुल्मियो मार्कोनी र बेडेन पावेल जस्ता अरू वैज्ञानिक, आविस्कारक र अनुसन्धानकर्ताले पनि अनुसन्धानक्रममा यसको प्रयोग गरेका थिए ।
चंगा महोत्सव / जात्रा
सांस्कृतिक महत्व
चंगाबारे रोचक तथ्य
- विश्वका सबभन्दा सानो चंगा ५ मिलिमिटरको उडाइएको थियो ।
- जापानमा एकैपल्ट ११,२८४ चंगा उडाइएको थियो, जुन विश्व कीर्तिमान हो ।
- विश्वको सबभन्दा लामो चंगा १,०३४ मिटरको उडाइएको थियो । सबभन्दा ठूलो चंगा ५५ गुण २२ मिटरको बनाइएको थियो ।
- जापानमा २ टन तौलसम्मको चंगा बनाइएको थियो ।
- जमिनबाट ३,८०१ मिटर उचाइसम्म चंगा उडाइएको कीर्तिमान छ ।
- सबभन्दा बढी १८० घण्टासम्म चंगा उडाइएको थियो ।
- सांस्कृतिक क्रान्तिको समयमा चीनमा चंगा उडाउन प्रतिबन्ध लगाइएको थियो । उडाएको पाइए तीन वर्षसम्म जेल सजाय हुन्थ्यो ।
- थाइल्यान्डमा चंगा उडाउने ७८ नियम छन् ।
- थाइल्यान्डमा पुरुष र महिला चंगा बनाएर एकअर्कासँग प्रतिस्पर्धा गराइन्छ ।
- कामभन्दा चंगा उडाउनमै धेरै मान्छे व्यस्त भएपछि जापानमा सन् १७६० मा चंगा उडाउन प्रतिबन्ध नै लगाइएको थियो ।
- चंगाको विकसित रूप नै हवाई जहाज हो ।
- अमेरिकाको गृहयुद्धमा संकेत र चिठी आदनप्रदान गर्न चंगा प्रयोग गरिएको थियो ।
- चीनमा चंगा उडाउँदा स्वस्थ हुने विश्वास गरिन्छ ।
- हरेक साता विश्वमा कहीं न कहीं चंगा महोत्सव भइरहेका हुन्छन् । इन्डोर (घेरिएको भित्री भाग) मा पनि चंगा महोत्सव आयोजना गरिन्छ ।
- चीनबाट युरोप पुगेको महत्त्वपूर्ण वैज्ञानिक प्रविधिमा चंगालाई मानिन्छ ।
- इन्डोनेसियामा माछा मार्न पनि चंगाको प्रयोग गरिन्छ, जहाँ चंगा पातको बनाइएको हुन्छ ।
- न्युजिल्यान्डमा आदिवासीहरूले कपडा र प्वाँख लगाएका चंगा पनि बनाएर उडाउँछन् ।
- ‘एक आकाश एक विश्व’ नारासहित हरेक वर्ष अक्टोबरको दोस्रो साताको आइतबार विश्वभरि चंगा उडाएर मनाइन्छ ।
- कागजको आविष्कार हुनुभन्दा १ हजार वर्षअघि चंगा उडाउन थालिएको थियो ।
- खेती राम्रो भएपछि खुसीयालीमा भगवान्लाई धन्यवाद दिन चंगा उडाउन थालिएको थियो ।
- बेन्जामिन फ्रयांकलिनले चंगाको प्रयोग गरेर विद्युत् पत्ता लगाएका थिए ।
- मानिसको उद्धार गर्न पनि चंगा प्रयोग गरिएको छ । दोस्रो विश्वयुद्धमा बेलायती सेनाले आफ्ना मान्छेको उद्धार गर्न चंगा प्रयोग गरेको थियो ।
- बर्लिनको पर्खालमा मानिस चढ्ने सम्भावना भएकाले पूर्वी जर्मनीमा ठूलो चंगा उडाउन प्रतिबन्ध छ ।
गिनिज बुकमा चंगा
- सन् १९९८ फेब्रुअरी २८ मा अमेरिकी नागरिक हेनरी हेल्थले स्विजरल्यान्डका एइसँग मिलेर बाह्र हजार ४७१ फिटमाथि चंगा पु¥याएर विश्व कीर्तिमान कायम गरेका थिए ।
- विश्व कीर्तिमान राख्न सन् १९८४ अगस्ट ८ मा नेदरल्यान्ड्सका हरमन वानडेव ब्रोएपक र जोन पाइटर क्युएलले सबैभन्दा ठूलो चंगा धेरै समय उडाएका थिए । ८५८ वर्गफिट क्षेत्रफलको चंगा उनीहरूले २५ मिनेट उडाएका थिए ।
- सबैभन्दा धेरै चंगा उडाउने व्यक्ति जापानका सदाओ हरादा हुन् । उनले एकै पटक ११ हजार २८४ वटा चंगा लस्करै एउटै डोरीमार्फत उडाएर अनौठो कीर्तिमान कायम गरेका थिए । उनले चंगा सन् १९९० अक्टोबर १८ मा उडाएका थिए ।
- सबैभन्दा धेरै बालबालिका मिलेर एकै पल्ट चंगा उडाउँदा ३१ जुलाई २००९ मा नयाँ कीर्तिमान कायम भएके थियो । संयुक्त राष्ट्रसंघको आयोजनामा उत्तर गाजाको लाहिया मेडिटेरियन तटमा प्लालेस्टाइनका ११९ स्कुलका १५ हजार बालबालिकाले एकैपल्ट चंगा उडाएर विश्व कीर्तिमान कायम गरेका थिए ।
चंगा उडानका नियम, कानुन, प्रतिबन्ध र युद्धसंघर्ष
- चीनमा सांस्कृतिक क्रान्तिको समय चंगा उडान प्रतिबवन्धत थियो । कसैले चंगा उडाएको फेला प¥यो भने चंगा नष्ट गरिन्थ्यो नै, चंगा उडाउनेलाई तीन वर्ष जेलसजाय पनि दिइन्थ्यो ।
- थाइल्यान्डमा चंगा चेट (लडाइँ खेल) गर्ने सम्बन्धी ७८ वटा नियम बनेका छन् ।
- मानिसले काम गर्न छाडेर चंगा उडाउन थालेपछि सन् १७६० मा जापानमा चंगा उडानमा प्रतिबन्ध लगाइएको थियो ।
- अमेरिकी गृहयुद्धमा चंगालाई चिठीपत्र र अखबार ओसारपोसारमा प्रयोग गरिएको थियो ।
- तत्कालीन पूर्व जर्मनीमा ठूूला चंगा उडानमा प्रतिबन्ध लगाइएको थियो । कारण– चंगामा बसेर कसैले बर्लिनको पर्खाल पार गर्लान् भन्ने त्यहाँका अधिकारीहरूको चिन्ता ।
- रसियनहरूले युद्धको समयमा टोरपेडोज (समुद्री जहाज ध्वस्त पार्ने ट्युब आकारको बम) ओसारपोसारमा पनि यसलाई प्रयोगमा ल्याएका थिए ।
प्रतिक्रिया